Program polityki zdrowotnej (PPZ) to narzędzie dla jednostek samorządu terytorialnego służące realizacji zadań w obszarze zdrowia. Definicja programu polityki zdrowotnej wskazana jest w art. 5 pkt. 29a ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Cytując ustawę: program polityki zdrowotnej to zespół zaplanowanych i zamierzonych działań z zakresu opieki zdrowotnej ocenianych jako skuteczne, bezpieczne i uzasadnione, umożliwiających osiągnięcie w określonym terminie założonych celów, polegających na wykrywaniu i zrealizowaniu określonych potrzeb zdrowotnych oraz poprawy stanu zdrowia określonej grupy świadczeniobiorców, opracowany, wdrażany, realizowany i finansowany przez ministra albo jednostkę samorządu terytorialnego;
Czy więc program polityki zdrowotnej można nazwać w skrócie programem zdrowotnym?
Otóż nie. Program zdrowotny i program polityki zdrowotnej mają różnych realizatorów. Programy zdrowotne są finansowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Przykładem programu zdrowotnego jest „profilaktyka 40+” lub „profilaktyka gruźlicy”. Takie programy są finansowane przez NFZ i rozliczane bezpośrednio przez świadczeniodawców. Skoro więc powszechny płatnik finansuje programy zdrowotne, dlaczego ustawodawca zdecydował o przeniesieniu części odpowiedzialności za ten obszar na samorządy? Odpowiedź wydaje się prosta, aczkolwiek wykonanie tego obowiązku ustawowego dla wielu samorządów stanowi poważne wyzwanie do realizacji. Ustawodawca założył, że to właśnie samorządy lokalne mają największą wiedzę dotyczącą rozeznanych potrzeb zdrowotnych swoich mieszkańców, dlatego też zagwarantował im możliwość odpowiedzi na te potrzeby zdrowotne w postaci realizacji PPZ. Informacji o zakresie zadań jednostek samorządu terytorialnego w zakresie promocji i ochrony zdrowia należy szukać w art. 7-9 przywołanej wcześniej ustawy oraz w ustawach o samorządach.
Czy można więc uznać, że program polityki zdrowotnej to program profilaktyczny? Wbrew powszechnemu przekonaniu nie należy tak wąsko definiować tych działań. Z definicji PPZ wynika, że działania podejmowane w ramach programu mają być odpowiedzią na rozeznane potrzeby zdrowotne u zdefiniowanych adresatów. Stąd też w ramach programu polityki zdrowotnej mogą być również realizowane świadczenia opieki zdrowotnej. Program profilaktyczny natomiast to działania typowo prewencyjne. Kluczowe jest, aby wszystkie działania w ramach PPZ były oceniane jako skuteczne, bezpieczne i uzasadnione. Ocena oparta na tych elementach gwarantuje, że każdy zaopiniowany pozytywnie PPZ nie nosi znamion eksperymentu medycznego i opisuje planowe działania na osi czasu, które mają wyznaczone konkretne cele zdrowotne.
Dlaczego więc w Polsce pomimo możliwości realizacji dodatkowych działań, które mogą być realizowane obok tych z koszyka NFZ tak mało dzieje się w tym zakresie? Nie mamy obecnie żadnych danych dotyczących tego zjawiska. Opierając się jedynie na fakcie, że podmioty które zdecydowały się zrealizować pierwszy PPZ i odniosły sukces wdrożeniowy, chętnie korzystały po raz kolejny z takiej możliwości, zapewniając swoim mieszkańcom kolejny obszar opieki refundowanej, możemy zakładać następujące powody niskiej wykonalności PPZ w skali ogólnopolskiej:
- Brak powszechnej wiedzy wśród pracowników JST o możliwości realizacji PPZ
- Brak umiejętności przygotowania PPZ
- Brak umiejętności pozyskania danych epidemiologicznych
- Ograniczenia budżetowe
Tymczasem wszystkie te powody nie powinny stanowić bariery do realizacji PPZ. Rozwiązaniem tego problemu jest skorzystanie z pomocy zewnętrznej firmy, która opracuje cały PPZ w imieniu JST lub skorzystanie z profesjonalnego szkolenia, które przygotuje pracowników wydziału zdrowia do samodzielnej realizacji celu. Warto spróbować. Wykonanie pierwszego kroku i zastanowienie się nad potrzebami zdrowotnymi mieszkańców swojego regionu oraz analiza podstawowych danych epidemiologicznych mogą być początkiem wspaniałej przygody w kształtowaniu lokalnej polityki zdrowotnej.
